Yenipazar, Ege Bölgesinde yer alan Aydın iline 40 km.uzaklıkta bulunan bir ilçe merkezidir.180 km2 yüzölçümü ile Büyük Menderes Havzasının orta bölümünde, kuzeye doğru ormanlarla kaplı Madran Baba dağının eteğinde yer alır.
Tarihi M.Ö. 2000’li yıllara dayanan Orthosia antik kenti civarı Yenipazar’ın ilk yerleşim yeridir. 17. yüzyıl sonunda Cihanoğulları adında bir aşiret beyinin etrafında toplananlar Yenipazar’ın bugünkü yerinde yeni bir yerleşim kurmuşlardır. Yeni kurulan bu yerleşim yeri, haftada bir gün kurulan küçük çapta bir pazar ve ticaret yeri olmuştur. Bu Pazar, çevredeki köylerde ve kasabalarda yaşayan halk için ürünlerini satabilecekleri küçük ve yeni bir pazar yeri olmuştur. Bu nedenle ilçemizin adı “Yenipazar” olarak kalmıştır.
Yenipazar, çok eski bir yerleşim yeri olan Orthosia’nın kenarında kurulmuştur. Antik çağ yazarlarından Strabon’a göre Orthosia, Karia yerleşim bölgelerinden biridir. Anadolu’nun yerli halklarından olan Karialıların tarihleri M.Ö. 2 binlere kadar dayanmaktadır. Orthosia, Helen dilinde Artemis’e söylenen isimlerden olup,”dürüst, doğru” anlamına gelmektedir.
Orthosia antik yerleşim bölgesi ile ilgili ilk araştırmalar Fransız bilim adamları tarafından 1999 yılında yüzey araştırması şeklinde yapıldı. Kazılarda taban mozaiklerine rastlandı. Çıkarılan mozaiklerin bir kısmı Aydın Arkeoloji müzesinde sergilenmektedir. Bugün yüzeyde tiyatro ve Bizans yapısı ayaktadır. Nekropol üzerinde ise iyi korunmuş durumda lahitler ve oda mezarları bulunmaktadır.
İlçede yetiştirilen pamuk, zeytin, incir, domates, biber ve narenciye üretimi ilçe ekonomisine önemli katkılarda bulunmaktadır. İlçe, yerel tohumlardan ve doğal olarak üretilen sebzelerin merkezi durumundadır. Hafta sonları üretici pazarı kurulmaktadır. Üretici pazarında evlerde hazırlanan doğal gıdalar da satılmaktadır. Son zamanlarda hayvancılığın yaygınlaşmasıyla birlikte yem bitkileri üretiminde de önemli artışlar gözlenmektedir.
Ekmek Dolması 
1 adet yuvarlak ekmek (bayat olması tercih edilir) 250 gr kıyma Yarım bağ maydanoz 1 çay kaşığı karabiber 3 adet soğan 3 yemek kaşığı tereyağı 1 su bardağı dövülmüş ceviz Yoğurt- sos Yapılışı Ekmeğin üzerinden yuvarlak bir parça kesilir (elimizin rahat gireceği şekilde yuvarlak açılır). Ekmeğin içi iyice çıkarılır. Çıkartılan ekmek içi çok minik olacak şekilde ufalanır ya da rondodan geçirilir. Ekmek yuvarlak bir tepsiye alınır. Ekmeğin dış kısmı sıcak suyla nemli olacak şekilde ıslatılır. Ekmeğin yumuşaması için dinlenmeye bırakılır. İç harcı için Kıyma teflon tavada suyunu bırakıp tekrar çekinceye kadar kavrulur. İçine küp küp doğranmış soğan eklenir. Kavrulan kıymanın içine tereyağı eklenir. Ufalanan ekmek içiyle tekrar kavrulur. Harcın içine ceviz, ince kıyılmış maydanoz, karabiber, tuz eklenerek karıştırılır. Harç hazır olduktan sonra ıslatılan ekmeğin içi doldurulur. Kesilen ekmeğin üstü kapak gibi kapatılır. Ekmeğin sıcak kalması için tepsi kaynayan sıcak su tenceresinin üstüne koyulur. ( benmari usulü)
Sos için;3 yemek kaşığı tereyağı eridikten sonra 1 yemek kaşığı domates salçası eritilir. İçine yarım yemek kaşığı toz biber ilave edilir. Yarım fincan su eklenerek kaynatılır. Özdeşlemesi beklenir. Süzme yoğurt ezildikten sonra ekmeğin üzerine dökülür. Yoğurdun üzerinden sos gezdirilir. Pasta dilimleri şekilde kesilerek yenir.
Yarım kilo yağsız dana eti veya kıyma 1 tane yumurta 2 adet soğan 1 demet maydanoz 1 su bardağı zeytinyağı 1 kg un 1 tatlı kaşığı karabiber 1 tatlı kaşığı karbonat Tuz Yapılışı 1 kilo unun içine çok küçük doğranmış yağsız dana eti veya kıyma konur. 2 adet soğan rendelenir. Üzerine maydanoz, tuz, karabiber ilave edilir. Yumurtası, karbonatı ilave edilerek kulak memesi yumuşaklığında hamur elde edilir. 1 su bardağı kızgın yağın içerisinde arkalı önlü kızartılır. ( cevizden küçük parçalar suyla avuç içinde yassılaştırılarak kızartılır.)
Sıcak servis edilir.
1 kilo yağsız kıyma 1,5 kilo un 4-5 tane soğan 2 adet yumurta 1 tatlı kaşığı tuz 1 tatlı kaşığı karabiber 1 bağ maydanoz Kızartmak için 2 veya 3 su bardağı zeytinyağı Sos için 3 yemek kaşığı tereyağı 1 yemek kaşığı domates salçası Yarım yemek kaşığı kırmızı toz biber Yuvarlamanı yapılışı Soğanlar rendelenir. İnce kıyılmış maydanozlar eklenir. Kıyma, karabiber ve un eklenerek katı bir hamur elde edilir. Hamurdan fındık büyüklüğünde parçalar kopartılarak avuç içinde oval şeklinde yuvarlanır. Yuvarlama işlemi derin bir tencerede zeytinyağıyla kızartılır. Not:Kızartılan hurmalar soğuduktan sonra hava almayan kaplarda buzdolabında birkaç ay saklanıp istenildiği zaman pişirilir. Yemeğin yapılışı Bir tencerenin içinde 1 litre tavuk veya et suyu kaynatılır. İçine kızartılan hamurlardan 2-3 kâse hurma suyun içine atılır. 15- 20 dk kaynatılır. Kaynadıktan sonra kapatılarak demlenmeye bırakılır. Sos için;tavaya tereyağı koyulur. Eriyince salça koyularak kavrulur. Toz biber eklenerek kavrulur. Kavrulan sosun içine kaynayan et veya tavuk suyundan 1 fincan su alınarak sosa eklenir. Sosun emişmesi sağlanır.
Dinlenen hurmalar kevgirle süzülerek tabağa alınır. Üzerine ezilmiş kese yoğurdu dökülür. Yoğurdun üzerine hazırlanan sos dökülür.
1 kg buğday 1 bütün tavuk 4 yemek kaşığı tereyağı 1,5 litre su Sos için 3 yemek kaşığı tereyağı 1 yemek kaşığı toz biber Yapılışı Buğday bir gün önceden yıkanıp soğuk suyla ıslatılır. Islatılan buğdaylar soğuk suyla birlikte tencereye konur. Buğdaylar pişirilir. Pişme esnasında buğday karıştırılmaz. Piştikten sonra tahta kaşık yardımıyla buğdaylar dövülür (ezilir). Tavuk düdüklüde haşlanır. Haşlanan tavuk etleri tiftiklenir. Tavuğun suyuyla birlikte buğdayların içine eklenir. Birlikte bir kez daha ezilir. Sıcak servis edilir. Arzu edilirse üzerine sos gezdirilir. Sos için tereyağı kızdırıldıktan sonra ocağın zerinden alınır, toz biber eklenir.
Not: Bu yemek, yöremizdeki cemiyetlerde ( düğün, sünnet, mevlüt gibi) yapılır. Kazanlarda pişer. İmece usulü yapılır. Sırayla keşkekler dövülür. Yanında turşuyla ve pilavla ikram edilir. Tavuk yerine et tercih edenlerde olmaktadır.
Karnabahar Mücveri 
1 adet orta boy karnabahar 1 yumurta 1 çay bardağı su 1 tatlı kaşığı tuz 1 tatlı kaşığı karabiber Yarım bağ taze soğan Kızartmak için yağ Süzme yoğurt 2 diş sarımsak Arzu edilirse maydanoz, dereotu, pul biber eklenebilir. Aldığı kadar un Yapılışı Karnabahar haşlanır. Püre haline getirilir. Yumurta ve baharatlar püreye ilave edilir. Hamur yumuşak olacak şekilde un ilave edilir. Su eklenerek bütün malzemeler yoğurulur. Karışım köfte büyüklüğünde yassılaştırılarak arkalı önlü kızartılır. Sos için
Eritilen yağ içinde salça ezilir. Toz biber ilave edilir. Kızartılan mücverlerin üzerine önce ezilmiş süzme yoğurt dökülür. Daha sonra üzerinden sos gezdirilir. Yenipazar Pidesi 
Ham maddesi hamur ve yöresel iç malzemeden oluşan, yerli ustaların tüm hüner ve tecrübelerini katarak hazırladığı eşsiz bir pidedir. Geçmişi tam bilinmemekle birlikte usta çırak ilişkisiyle günümüze kadar gelmiştir. Yakın zamana kadar yöresel lezzet olarak sınırlı kalan ilçemiz pidesi şimdilerde bölgesel hata ülke çapında bir üne kavuşmuştur. Tadılması için önerilen bir lezzet haline gelmiştir.
İlçemizde yapılmakta olan pide çeşitleri kıymalı, kıymalı yumurtalı, kıymalı kaşarlı, yuvarlak, kapalı peynirli, peynirli yumurtalı, kaşarlı ve tahinlidir. Pide çeşitlerimiz arasında yuvarlak adı verilen pide İlçemize özgü bir pide çeşididir. Pideler; tek, bir buçuk ve çift ( duble) porsiyon olarak servis edilir. Sadece yuvarlak pide adet olarak servis edilir.
Pide yapımında kullanılan hamurun hazırlanmasında un, su, tuz ve maya kullanılır. Tercih edilen un çeşidi buğday unudur. Yaş hamur mayası kullanılmaktadır. Su, bölgesel Madran memba suyudur. Gerekli malzemelerin karışımıyla elde edilen hamur, pide lezzetinde en önemli unsurların başında gelir. Hazırlama işlemi büyük bir ustalık ve tecrübe gerektirir hazırlanan hamur en az 20 dk. Bekletilmelidir. Kullanım süresi mevsime göre değişir. Yaz aylarında iki saati geçmemek şartıyla hamur yenilenir. Malzeme oranları kullanım ihtiyacına göre değişir. Örneğin; 50 kg una 1 paket maya, 30 litre su, 700 gr tuz olarak hazırlanır.
İç Malzemeler ve Özellikleri
Kıyma: Dana eti kullanılmaktadır. Dana etinin döş, ön, kol, kaburga kısımları tercih edilir. Et üzerindeki yağla çekilir. Hariçten yağ konmaz. Etin yağ oranı düşükse çember yağı ilave edilir. Otlakta doğal besinlerle yetişmiş dana öncelikli tercihtir. Kıymaya belli oranlarda domates, soğan ve maydanoz dâhil edilir. Tercihe göre sade kıymada kullanılır. Kıymaya ilave edilen malzemeler bıçakla küçük parçalar haline getirilir. Sebze kullanımında öncelik kendi yetiştirdiği ürünlerdir. Yoksa yöresel ürün ya da sera ürünü olarak sıralanır.
Peynir: Ev yapımı köy peyniri kullanılır. İnek sütünden yapılan peynir tercih edilir. Alınan peynir rendelenerek kullanıma hazır hale getirilir.
Yöresel çökelek ( kesik): sütün kestirilmesinden elde edilen ev yapımı çökelektir.
Yumurta: Köy yumurtası kullanılır.
Tahin: Yerli susam tahini kullanılır.
Tereyağı: Ev yapımı tereyağı kullanılır.
Fırın Özellikleri: Fırınların standart bir ölçüsü yoktur. Ustanın istediği ve işletmenin çalışma kapasitesine göre değişir. Ateş tuğlasından yerli ustalar tarafından yapılır. Fırın çift girişli tek bacalıdır. Bu özelliği sayesinde duman isini önler. Pidenin yapımında nemli bir yer oluşturan fırın sıcaklığını şartlara göre usta belirler.
Odun Özellikleri: Pide yapımında zeytin odunu birinci tercihtir. Nedeni yüksek ısı vermesidir. İkinci tercih olarak şeftali odunu kullanılır.
Kıymalı Pidenin Malzemesi ve Hazırlanması
200 gr hamur
60 gr et
30 gr domates
20 gr soğan
4 gr maydanoz
Hamur elle uzun ve ince bir şeklide açılıp hazırlanmış kıymaya az su ilave edilerek hamurun üzerine serilir ve hamurun kenarları ince bir şekilde kıvrılıp fırına verilir. Pişen pide dilim şeklinde doğranarak üzeri tereyağlı servis edilir. Üzerine sıkılmak üzere turunç verilir. İsteğe bağlı olarak pişmeye yakın bir zamanda üzerine kaşar ya da yumurta ilave edilir.
Peynirli (kapalı) Pidenin Malzemesi ve Hazırlanması
200 gr hamur
80 gr kesik
80 gr peynir
5 gr maydanoz
Hamur elle uzun ve geniş bir şekilde açılır. İçerisine yöresel peynir ve kesik maydanozla karıştırılarak serilir. Hamur uçları birbiri üzeri katlanarak kapatılır. İç malzemenin hamur arasında kalması sağlanır. Pişirilmek üzere fırına verilir. Üzeri tereyağlı olarak servis yapılır. İsteğe bağlı olarak hamur kapatılmadan iç malzeme içine tereyağı konulur.
Peynirli Yumurtalı Pidenin Malzemesi ve Hazırlanışı
200 gr hamur
30 gr peynir
30 gr kesik
5 gr maydanoz
3 köy yumurtası
Hamur elle uzun ve ince bir şekilde açılır. Kesik, peynir, yumurta ve maydanoz bir kap içinde karıştırılarak hamur üzerine kaşık yardımıyla serilir. Hamurun kenarları ince biçimde kıvrılarak fırına verilir. Piştikten sonra dilim şeklinde doğranarak üzeri tereyağlı servis yapılır.
Yuvarlak Kıymalı Pidenin Malzemesi ve Hazırlanması
50 gr hamur
20 gr et
8 gr domates
5 gr soğan
3 gr maydanoz
Standart gramında ayrılan hamur yuvarlanır. Yuvarlanmış hamurun ortasına kıyma ile basılarak kenarları boş bırakılır. Bu şekilde yuvarlak pidenin kenarlarının puf olmasını sağlayarak fırına verilir. Piştikten sonra üzeri tereyağlı servis yapılır. Yuvarlak kıymalı pidenin çapı 10×10 cm’dir.
Tahinli Pide Malzemesi ve Hazırlanması
200 gr hamur
130 gr tahin
85 gr şeker
15 gr susam
Hamuru elle yuvarlak bir biçimde açılır. İçine tahin dökülüp hamurun her tarafına yedirilir. Daha sonra içerisine şeker koyup şeker tahin ve hamur yedirilir. Hamur dolanarak katlanıp tekrar yuvarlak bir şekilde açılır. Yine üzerine tahin sürülerek üzerine susam ve tereyağı ilave edilerek fırına verilir. Ateşten uzak pişmesi önemlidir. Piştikten sonra servise sunulur. Tek porsiyon tahinli pidenin çapı 30×30’dur.
Ürünün Ayırt Edici Özelliği
Yenipazar pidesinin ayırt edici özelliği damak tadıdır. Bu tat ilçemiz ustalarının eseridir. Ustalar tüm bilgi ve tecrübelerini pide yapımında kullandığı gibi geleceğin ustalarını yetiştirir. Diğer ayırt edici özellik ise kullanılan malzemenin tamamen yöresel ve doğal olmasıdır. Pide çeşitlerimizden yuvarlak kıymalı pide servisinde kullanılan turunçtur. Turunç, bölgemizde yetişen bir nevi acı portakaldır. Acı, mayhoş bir tadı vardır. Usta tavsiyesiyle kıymalı pideler üzerine sıkılır. Eşsiz bir lezzet katar. Ayrıca tüm pide çeşitlerinde hamur elle açılır. Fırın içerisinde bulunan pidenin çevirme işleminin fırın dışına çıkarılmadan yapılması önemli bir püf noktadır.
1 bütün tavuk
1 kg sivri kırmızıbiber
2 adet iri baş soğan
1 yemek kaşığı toz biber
1 adet domates
3 yemek kaşığı tereyağı
1 fincan zeytinyağı
Tuz
Yapılışı
Bütün tavuk önce tuzlanır 1 saat bekletilir. Bekletilen tavuklar yıkanır ve parçalara ayrılır. Kol, bacak, but dörde bölünerek parçalama işlemi tamamlanır. Tekrar yıkanır. Yıkanan parçaların iyice suyunun süzülmesi beklenir. Tencereye tereyağı ve zeytinyağı koyulur, kızdırılır. Kızdırılan yağın içine tavuk parçaları atılarak yüksek ateşte pişirilir. Etler suyunu bırakıp çekince mühürleme işlemi biter. Soğanlar küp küp doğranır. Tavuklarla birlikte kavrulur. Daha sonra 1 cm aralıklarla doğranan biberler tavuğun üzerine ilave edilir. Domates doğranır. Toz biberle birlikte eklenir. Kısık ateşte pişirilir.
Not: Yöremizde kendi yetiştirdiğimiz civcivler büyüdüğü zaman onlara yavru adı verilir.
Yörük Ali Efe ve Müzesi Yörük Ali Efe, Kurtuluş Savaşımızın önemli bir Kuvayı Milliye önderidir.19 yaşına geldiğinde Aydın dağlarında dolaşan Alanyalı Molla Ahmet Efenin gurubuna katılmıştır. Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a çıkarak tüm vatanseverleri düşmana karşı silahlı mücadeleye çağırmasından sonra işgal edilmiş Anadolu’yu düşmandan kurtarmak için düze inmiş ve mücadeleye başlamıştır. Yörük Ali Efe,23 Eylül 1951 tarihinde 56 yaşında iken ölmüştür.
Mezarı, 19. yüzyıl sonunda yapıldığı tahmin edilen ve 1980 yılında çıkan bir yangın sonucu yanan ve restore edildikten sonra bugün müze olarak kullanılan Müze Evin bahçesindedir. Kültür Bakanlığı tarafından yönetilen Yörük Ali Efe Evi Müzesi, 8 Haziran 2001 tarihinden beri ziyaretlere açıktır.
Büyük Menderes nehrinin yatak değiştirmesiyle oluşmuş bir yay göldür. Doğu tarafında seyir terası, balık tutma platformları, kuş gözlem kulesi ve yürüyüş yollarının yapımı tamamlanmıştır. Doğanın sessizliği içinde ailenizle birlikte bir şeyler yiyip içebilir, balık tutabilir, kuş gözlem kulesinden su tavuklarını, ördekleri, gri ve beyaz balıkçılları gözleyebilirsiniz. Geleneksel Deve Güreşleri Geleneksel bir eğlence ve şenlik formuna sahip olan deve güreşleri,Batı Anadolu’nun bir kültür mirası olarak ilçemizde,her yıl Şubat ayının ilk pazarında 27 yıldır düzenlenmektedir.Geçmişte bu yörelerde yaşayan Yörükler,bir yandan kendi göç yolculuklarında,diğer yandan ticari ürünlerin taşınması işlerinde develerden yararlanmışlardır.Deve katarlarının konakladıkları yerlerde devecilerin vakit geçirmek ya da iddia amacıyla develerini güreştirdikleri söylenmektedir.Önceleri eğlence amacıyla yapılan bu gösteriler daha sonraları her yıl düzenlenen ve yerel ekonomilerin canlanmasına hizmet eden ve izleyicilerin açık havada kış pikniği yaptıkları bir panayıra dönüşmüştür.Bu arada güreşen develerin yaralanmaması ve yıpratılmaması için ciddi önlemler alınmaktadır.
Geleneksel Karaçakal Yörükleri Kültür ve Tanıtım Şenliği her yıl Mayıs ayının ilk pazarı, ilçemize bağlı Karaçakal köyü Köseler şenlik alanında yapılıyor. Çeşitli seyirlik oyunların sahnelendiği ve ses sanatçılarının konser verdiği şenlikte, temsili olarak kurulan kıl çadırlarda her yıl giderek artan sayıda misafirimize yöresel yemekler ve yayık ayranı ikram ediliyor. Şenlikte ayrıca Yörük Kültürünü unutturmamak için sohbetler yapılıyor, sergiler açılıyor.
Çamlık Piknik Alanı ve Yel Değirmeni 
İlçenin yerleşim alanının ve ovasının panoramasının izlenebileceği bir alandır. Bir piknik alanı olarak teraslar biçiminde düzenlenmiştir. Bulunduğu yere adını veren bir yel değirmeni bulunmaktadır. 1870’li yıllarda yaşanan kuraklık döneminde altın çağını yaşamıştır. Kurtuluş Savaşında Büyük Menderes nehrinin karşı yakasında işgalci Yunan Kuvvetlerinin Yel değirmenini savunma kulesi zannederek tedirginlik yaşadığı ve ilçemize girmekten çekindiği anlatılır. Yel değirmeninin de bulunduğu Çamlık piknik alanına ilçemiz meydanından bir merdivenle çıkılmaktadır.
| @otobusucakbilet kullanıcısından Tweetler |
|
